ทำไมคนเราถึงจน ? – ที่นี่มีคำตอบ พร้อมแนวคิดพัฒนาฐานะให้ดียิ่งขึ้น

คำถามที่ว่า “ทำไมคนถึงจน” เป็นเรื่องซับซ้อนที่มีหลายปัจจัยทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม และโครงสร้าง แต่ในแง่ของ จิตวิทยา ความกล้า ความกลัว และการแสวงหาโอกาสให้ตนเอง ก็มีส่วนสำคัญที่ทำให้คนบางคนติดอยู่ในวงจรความยากจนได้ ดังนี้

จิตวิทยาที่ส่งผลต่อความจน

• Scarcity Mindset (ความคิดแบบขาดแคลน): เมื่อคนอยู่ในภาวะขาดแคลน ไม่ว่าจะเป็นเงิน เวลา หรือทรัพยากร มักจะทำให้เกิด “Scarcity Mindset” ซึ่งเป็นกรอบความคิดที่มุ่งเน้นแต่การแก้ปัญหาเฉพาะหน้า ทำให้มองไม่เห็นภาพรวมหรือโอกาสในระยะยาว การใช้สมองไปกับการจัดการความขาดแคลนในปัจจุบัน ทำให้ลดความสามารถในการวางแผนอนาคต การตัดสินใจมักจะมุ่งเน้นไปที่การเอาชีวิตรอดมากกว่าการลงทุนเพื่อการเติบโต
• Self-Efficacy และ Learned Helplessness:
  • Self-Efficacy คือ ความเชื่อมั่นในความสามารถของตนเองที่จะประสบความสำเร็จในสถานการณ์ต่างๆ คนที่มี Self-Efficacy ต่ำ มักจะรู้สึกว่าตนเองไม่สามารถเปลี่ยนแปลงสถานการณ์ให้ดีขึ้นได้ ไม่ว่าจะพยายามแค่ไหน
  • Learned Helplessness คือ ภาวะที่บุคคลเรียนรู้ที่จะยอมจำนนต่อสถานการณ์ที่ไม่พึงประสงค์ เพราะเคยพยายามแก้ไขแล้วแต่ไม่สำเร็จมาหลายครั้ง ทำให้เกิดความรู้สึกสิ้นหวังและไม่พยายามอีกต่อไป แม้จะมีโอกาสใหม่ๆ เข้ามา
• Fatalism (โชคชะตา): การเชื่อว่าชีวิตถูกกำหนดโดยโชคชะตาหรือสิ่งภายนอกที่ควบคุมไม่ได้ อาจทำให้คนขาดแรงจูงใจในการเปลี่ยนแปลงชีวิตตัวเอง เพราะคิดว่าทำอะไรไปก็ไม่มีประโยชน์
• Social Comparison (การเปรียบเทียบทางสังคม): การเปรียบเทียบตัวเองกับผู้อื่น โดยเฉพาะกับคนที่มีฐานะดีกว่า อาจนำไปสู่ความรู้สึกด้อยค่า ความเครียด และความไม่พอใจในชีวิตของตัวเอง ซึ่งส่งผลกระทบต่อสุขภาพจิตและการตัดสินใจทางการเงินได้
• พฤติกรรมการใช้จ่าย: พฤติกรรมบางอย่างที่เกิดจากปัจจัยทางจิตวิทยา เช่น การใช้จ่ายเพื่อความสุขชั่วคราว การไม่เก็บออมเงิน หรือการซื้อของลดราคาโดยไม่ได้วางแผน อาจทำให้สถานะทางการเงินไม่ดีขึ้น

ความกลัวที่ฉุดรั้ง

ความกลัว เป็นอารมณ์พื้นฐานที่สามารถเป็นได้ทั้งสิ่งกระตุ้นและสิ่งฉุดรั้ง สำหรับคนจน ความกลัวมักจะเล่นบทบาทที่ขัดขวางการเปลี่ยนแปลงและก้าวไปข้างหน้า:

• กลัวความล้มเหลว: เมื่อมีทรัพยากรจำกัด การล้มเหลวครั้งเดียวอาจหมายถึงหายนะ ทำให้คนยากจนมักจะกลัวที่จะลองสิ่งใหม่ๆ หรือเสี่ยงลงทุนในสิ่งที่ไม่คุ้นเคย ซึ่งเป็นอุปสรรคต่อการแสวงหาโอกาสใหม่ๆ
• กลัวการเปลี่ยนแปลง: การยึดติดกับสิ่งที่คุ้นเคย แม้ว่าจะไม่ดีเท่าที่ควร เพราะกลัวความไม่แน่นอนของการเปลี่ยนแปลง อาจทำให้คนติดอยู่ในสถานการณ์เดิมๆ ที่ไม่เอื้อต่อการพัฒนา
• กลัวการถูกตัดสิน: ในสังคมที่ให้คุณค่ากับความสำเร็จทางการเงินสูง คนจนอาจกลัวการถูกตัดสินหรือดูถูกจากสังคม หากพยายามแล้วไม่ประสบความสำเร็จ
• กลัวที่จะออกจาก Comfort Zone: การอยู่ในสภาพแวดล้อมที่คุ้นเคย แม้จะยากลำบาก แต่ก็รู้สึกปลอดภัยกว่าการออกไปเผชิญกับโลกที่ไม่รู้จัก ซึ่งอาจมีโอกาสที่ดีกว่า

ความกล้าและการแสวงหาโอกาสให้ตนเอง

ความกล้า คือสิ่งที่ตรงข้ามกับความกลัว และเป็นปัจจัยสำคัญที่จะผลักดันให้คนสามารถหลุดพ้นจากความยากจนได้:

• กล้าที่จะเสี่ยง: การกล้าที่จะลองทำสิ่งใหม่ๆ ที่อาจมีความเสี่ยง เช่น การเริ่มต้นธุรกิจเล็กๆ การเรียนรู้ทักษะใหม่ๆ ที่ตลาดต้องการ หรือการเปลี่ยนอาชีพ
• กล้าที่จะล้มเหลวและเรียนรู้: คนที่ประสบความสำเร็จมักจะไม่กลัวความล้มเหลว แต่จะมองว่าความล้มเหลวเป็นบทเรียนและโอกาสในการปรับปรุง
• กล้าที่จะลงทุนในตัวเอง: การลงทุนกับการศึกษา การพัฒนาทักษะ หรือการสร้างเครือข่ายสังคม แม้ว่าจะต้องใช้เงินและเวลา แต่ก็เป็นสิ่งสำคัญในการสร้างโอกาสในระยะยาว
• กล้าที่จะแสวงหาโอกาส:
  • การมองเห็นโอกาส: คนที่มีความคิดเปิดกว้างและมองหาโอกาสอยู่เสมอ มักจะเห็นช่องทางในการสร้างรายได้หรือพัฒนาตัวเองที่คนอื่นอาจมองข้ามไป
  • การสร้างเครือข่าย: การสร้างความสัมพันธ์และเครือข่ายที่ดี สามารถนำไปสู่โอกาสทางธุรกิจ การงาน หรือการช่วยเหลือสนับสนุนกันได้
  • การปรับตัว: โลกมีการเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ การมีความสามารถในการปรับตัวและเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ จะช่วยให้คว้าโอกาสที่เกิดขึ้นได้

โดยสรุปแล้ว ความจนไม่ใช่แค่เรื่องของการขาดแคลนเงินทองเท่านั้น แต่ยังเป็นเรื่องของกรอบความคิดที่ถูกหล่อหลอมจากประสบการณ์ ความเชื่อ และความกลัว การจะหลุดพ้นจากวงจรความยากจนได้นั้น จำเป็นต้องมีการเปลี่ยนแปลงทางจิตวิทยา ปรับเปลี่ยนกรอบความคิดจากความขาดแคลนไปสู่ Growth Mindset (กรอบความคิดที่เชื่อว่าตนเองสามารถพัฒนาได้) และพัฒนา ความกล้า ที่จะเผชิญหน้ากับความกลัว แสวงหาและคว้า โอกาส ให้กับตนเอง ซึ่งท้ายที่สุดแล้วจะนำไปสู่การพัฒนาคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นอย่างยั่งยืน